Белгілі бір ерекшелігі бар азаматтармен қарым-қатынас
Түркістан облысының тұрғындарының назарына мүмкіндігі шектеулі адамдар белгілі бір ерекшеліктері бар адамдар екендігі және олармен қалай қарым қатынас жасау керек, осы және өзге мәліметтерді ұсынамыз. Олардың да басқалар сияқты құрметке, теңдікке және қадір-қасиетке құқығы бар. Сондықтан олармен қарым-қатынас аяушылыққа емес, өзара сыйластық пен түсіністікке негізделуі керек. Ыңғайлы және құрметті ортаны құру үшін мүгедектермен қарым-қатынас жасау кезінде белгілі бір этикет стандарттары бар: Адаммен оның серігі немесе сурдоаудармашымен емес, тікелей өзімен байланысыңыз. Оны тұлға ретінде құрметтеңіз және онымен тікелей сөйлесіңіз.
Олармен кездескенде, оған қозғалу қиын болса да, ақырын қол алысыңыз. Бұл қимыл сіздің құрмет пен жақсы ниетіңізді көрсетеді.Көмек ұсынғанда, оны сыпайы түрде орындаңыз және оның көмекті қабыл алуын күтіңіз. Әр адамның жеке қалауы мен қажеттіліктерін құрметтеңіз. Мүмкіндігі шектеулі балалар мен ересектерге тең дәрежеде құрмет көрсетіңіз. Қарым-қатынас жасасқанда аты-жөнін атаған жөн. Олардың қадір-қасиетін және жеке кеңістігін құрметтеңіз.Әр түрлі мүгедектігі бар адамдармен қарым-қатынас кезінде таныс сөз тіркестерін қолданыңыз. Мүмкіндігі шектеулі жандармен тең дәрежеде, олардың жағдайына байланысты сөкпей немесе шектемей сөйлесіңіз. Әрбір адам бірегей және құрметке лайық екенін есте сақтаңыз. Мүмкіндігі шектеулі адамның бір нәрсемен өз бетімен күресіп жатқанын көрсеңіз, қажетсіз араласпаңыз. Оның тәуелсіз екенін еске алып, қадір-қасиетін құрметтеңіз.
Сайып келгенде, мүмкіндігі шектеулі адамдармен қарым-қатынас жасаудың негізгі қағидасы – оларды тек шектеулерімен анықталмаған жеке тұлға ретінде құрметтеу және түсіну. Этикет стандарттарын сақтау өзара түсіністікті қалыптастыруға және әрбір адам өзін қабылданған және құрметтелетіндей сезінетін инклюзивті ортаны сақтауға көмектеседі. Есту немесе көру қабілеті нашар адаммен сөйлескенде, олар әлемді басқа сезімдер арқылы қабылдай алатынын есте сақтаңыз. Мысалы, зағип адамға бірдеңе бергенде «Мынаны сезін» дегеннің орнына «Мынаны қара» деген сөзді қолданған дұрыс. Ал мүгедектер арбасына таңылған адамға кез келген адам сияқты құрметпен, орынсыз алаңдамай қарау керек. Есту қабілеті нашар адамның назарын аударғыңыз келсе, қолыңызды сермеу немесе иығына жеңіл түрту сияқты жұмсақ қимылдарды қолданыңыз. Оларға айқайламай, анық сөйлеуге тырысқан жөн.
Мүмкіндігі шектеулі жандардың психологиясы — назар мен қолдауды қажет ететін маңызды және сезімтал зерттеу саласы. Мүгедектердің өмірінің психологиялық аспектілерін түсіну олардың жақсы бейімделуіне және дамуына көмектесіп қана қоймайды, сонымен қатар оның барлық мүшелері үшін анағұрлым инклюзивті және әділ қоғам құруға көмектеседі.
Мүгедек жандардың психологиясы физикалық, психикалық немесе сенсорлық шектеулердің әртүрлі формаларына тап болған адамдардың өмірі мен дамуының психологиялық аспектілерін түсінуге бағытталған зерттеудің негізгі бағыты болып табылады. Бұл жеке адамның әл-ауқатына ғана емес, әлеуметтік әділеттілікке және инклюзивті қоғамға да әсер ететін маңызды тақырып.
Бастапқыда әр адамның бірегей екенін атап өткен жөн және бұл мүмкіндігі шектеулі адамдарға қатысты. Шектеулеріне қарамастан, олардың жеке басын және өмірлік траекториясын қалыптастыратын өздерінің күшті жақтары, тілектері мен қажеттіліктері бар. Дегенмен, шектеулерге тап болу әртүрлі психологиялық реакциялар мен қиындықтарды тудыруы мүмкін.
Мүмкіндігі шектеулі адамдар психологиясының маңызды аспектісі бейімделу процесі болып табылады. Бейімделу қоршаған ортаға физикалық бейімделуді ғана емес, психологиялық бейімделуді де қажет етеді. Мүмкіндігі шектеулі адамдарда дәрменсіздік, төмендік немесе әлеуметтік оқшаулану сезімі болуы мүмкін. Олар осы қиындықтарды жеңу және мағыналы және қанағаттанарлық өмір құру үшін күш пен ресурстарды табуы керек.
Тағы бір маңызды аспект – мүгедектердің психологиялық жағдайы мен өзін-өзі бағалауына қоғамның әсері. Стереотиптер, бейтараптық және ресурстардың жеткіліксіз қолжетімділігі толық әлеуметтену мен өзін-өзі жүзеге асыруға кедергі келтіруі мүмкін. Дегенмен, әртүрлілікті мойындайтын және құрметтейтін инклюзивті қоғам оның барлық мүшелерінің психологиялық әл-ауқаты мен дамуына ықпал ете алады.
Сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі жандардың психологиясы теңдік, әділдік және адам құқықтары мәселелеріне ерекшелендіретінін атап өткен жөн. Әрбір адамның құрметтеуге, өзін-өзі анықтауға және қанағаттанарлық өмір сүру мүмкіндіктеріне қол жеткізуге құқығы бар. Осы саладағы психологиялық зерттеулер осы құқықтарды жүзеге асырудағы кедергілерді анықтауға және оларды еңсерудің стратегиялары мен бағдарламаларын жасауға көмектеседі.
