Ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғамдағы белсенділігін арттырады
Түркістан облысында инклюзияны қамтамасыз ету бағытында көптеген шаралар жүзеге асырылуда. Бұл мақалада Түркістан облысында қоғамдағы инклюзияның әртүрлі аспектілері және осы бағытта атқарылып жатқан іс-шаралар туралы толық ақпарат беріледі. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамасында инклюзияға қатысты негізгі қағидалар бекітілген. «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» заңда ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз ету шаралары қарастырылған. Сонымен қатар, «Білім туралы» заңда инклюзивті білім беру жүйесі туралы ережелер бар. Қазақстан БҰҰ-ның «Мүгедектердің құқықтары туралы» конвенциясына қол қойған. Бұл конвенция мүгедектердің құқықтарын қорғауға және олардың қоғамда толыққанды өмір сүруін қамтамасыз етуге бағытталған. Халықаралық келісімдер Қазақстанның инклюзия саласындағы міндеттемелерін анықтайды және бұл бағытта нақты шараларды жүзеге асыруға ықпал етеді.
Түркістан облысында инклюзивті білім беру мектептері мен балабақшалары жұмыс істейді. Бұл мекемелерде ерекше қажеттіліктері бар балалар жалпы білім беру бағдарламаларына қатыса алады. Инклюзивті білім беру мектептерінде арнайы педагогтар мен психологтар жұмыс істейді, олар балаларға қажетті қолдау көрсетеді.Инклюзивті білім беру аясында арнайы білім беру бағдарламалары да жүзеге асырылады. Бұл бағдарламалар ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім деңгейіне және қабілеттеріне сәйкес дайындалады. Арнайы бағдарламалар арқылы балалардың оқу процесіне белсенді қатысуы қамтамасыз етіледі.Ерекше қажеттіліктері бар студенттерге жоғары білім беру мекемелерінде де қолдау көрсетіледі. Түркістан облысындағы университеттер мен колледждерде инклюзивті білім беру бағдарламалары жүзеге асырылады. Бұл бағдарламалар студенттердің оқу процесіне толыққанды қатысуын қамтамасыз етеді және олардың академиялық жетістіктеріне қолдау көрсетеді.
Инклюзивті мәдениет тосыннан пайда болмайды, ұжымшылдық және теңдік сияқты құндылықтарды оқу орындар өміріне енгізу жөніндегі күштердің нәтижесі болып табылады. Білім беру ұйымдарында инклюзивті білім беру мәдениетін қалыптастыру аспектісінде теңдік, ортақтастық, ынтымақтастық басымдылықтарының құндылықтары оқушылардың әртүрлілігіне позитивтік қарым-қатынас жетекші болып табылатын әлеуметтік және білім берудің инновациялық процесі, қарқынды дамитын тәсіл ретінде инклюзивті білім берудің негізгі принциптерімен тікелей байланысты, ал жеке ерекшеліктері проблема ретінде емес, тану процесін сапаландыру мүмкіндігі ретінде қабылданады.
Сондықтан, инклюзивті мәдениет – инклюзивті білім берудің мақсаттарына сәйкес жоғары нәтижелерге қол жеткізу мүмкіндіктерін қамтамасыз ете отырып, қажеттіліктердің алуан түрлілігін қабылдауды қоғам дұрыс қабылдайтын, қолдайтын, жинайтын инклюзивті қоғамның мәдениетін қалыптастыру, жалпы алғанда, педагогикалық қоғамдастық пен қоғамды үздіксіз жетілдіруді сақтау, қабылдау, ынтымақтастықпен ынтыландыру үшін маңызды негіз болып табылады.
Оқушылардың өздері өткізетін театрлық қойылымдар, конференциялар, көрмелер, дөңгелек үстелдер және тағы басқалар сияқты сабақтан тыс қызметтің әртүрлі түрлері инклюзивтік мектептерде өзін жақсы жағынан көрсетеді. Инклюзивті мектеп қоғамның әлеуметтік дамуына ықпал етеді. Мектеп әр баланы қабылдау философиясы мен мәдениетін, оқуға икемділігін, сонымен қатар оның маңызды әлеуметтік құндылығын қолдайды. Инклюзивтік мектеп әрбір мүшенің даралылығы бағаланатын және әрқайсысы көмек пен қолдау ала алатын қоғамды қалыптастыруға ықпал етеді.
Атап айтқанда, мектеп білім беру кеңістігіне қатысушылардың барлығының назарын білім беру және ерекше білім алуды қажет ететін балаларды әлеуметтендіру мәселелеріне аудара отырып, инклюзивті қоғам құруды насихаттауы қажет.
Ерекше қажеттіліктері бар адамдарды жұмыспен қамту бағдарламалары Түркістан облысында кеңінен жүзеге асырылуда. Бұл бағдарламалар арқылы оларды еңбек нарығына бейімдеу, жұмыс орындарын құру және жұмыспен қамту мәселелері шешіледі. Жұмыспен қамту бағдарламалары арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдар өздерінің кәсіби қабілеттерін арттырып, экономикалық дербестікке қол жеткізеді.Әлеуметтік кәсіпкерлік ерекше қажеттіліктері бар адамдардың экономикалық жағдайын жақсартуға бағытталған. Түркістан облысында әлеуметтік кәсіпорындар жұмыс істейді, олар арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдар жұмысқа орналасып, табыс табады. Әлеуметтік кәсіпкерлік олардың қоғамда өз орнын табуға және экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізуге мүмкіндік береді.Жұмыс орындарында ерекше қажеттіліктері бар адамдарға қажетті жағдайлар жасау маңызды. Түркістан облысында жұмыс берушілерге инклюзивті еңбек ортасын құру бойынша кеңес беру және оқыту бағдарламалары жүзеге асырылады. Бұл бағдарламалар арқылы жұмыс берушілер ерекше қажеттіліктері бар қызметкерлердің қажеттіліктерін түсініп, оларға қолдау көрсетуді үйренеді.Мәдени шаралар арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғамдағы белсенділігі артады. Түркістан облысында түрлі мәдени шаралар ұйымдастырылады, олар арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдар өнерге, шығармашылыққа қатысады. Бұл шаралар олардың рухани байлығын арттырып, қоғамдағы орнын нығайтуға көмектеседі.
Спорттық шаралар да ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғамдағы белсенділігін арттырады. Түркістан облысында спорттық жарыстар, турнирлер ұйымдастырылады, олар арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдар спортпен шұғылданып, өздерінің физикалық қабілеттерін арттырады. Спорттық шаралар олардың өзін-өзі бағалауына және қоғамдағы орнын табуға көмектеседі.
Қоғамның инклюзивтік мәдениетін инклюзивті білім беруді табысты жүзеге асыру факторы ретінде ғана емес, сонымен қатар Қазақстандағы көп мәдениетті білім беруді дамыту факторы ретінде де қарастыруға болады. Педагогикалық мәдениет – «көп мәдениетті білім» тұжырымдамасы жас ұрпақты көпұлтты және көп мәдениетті ортада өмірге дайындау идеясына негізделген білім ретінде анықталады. Мұндай білімнің мақсаты әртүрлі ұлт, дін өкілдерімен ынтымақтастық қарым-қатынас жасау және басқа мәдениетің өзіндік ерекшеліктерін түсінуді қалыптастыру, оларға қатысты теріс көзқарастарды жою болып табылады.
Қазіргі заманғы адам толерантты, шыдамды, басқа мәдениеттегі адамдарға құрмет сезімімен қарау, олармен бейбітшілік пен келісімде өмір сүре алатын және белсенді өзара әрекеттесуге дайын болуы керек. Осындай дағдыларды меңгеру үшін сіз тиісті мәдениетке ие болуыңыз керек. Инклюзивті білім беру және көпмәдениетті білім беру арасында нақты байланыс бар, бұл көптеген идеялар мен концепциялардың бірлігінде, сондай-ақ олардың мақсаттары мен міндеттерінде көрініс табады. Осы екі бағыттың маңызды ұқсас белгілері қоғамда адамгершілік тәрбиені жүзеге асыруда жоспарланған жүйемен инклюзивті мәдениетті дамыту, насихаттау және тарату арқылы қол жеткізуге болатын ерекше төзімділікті талап етеді.
«Инклюзивті мәдениет» термині инклюзивтік білім берудің бөлігі ретінде көп мәдениетті білімге қатысты. Осы анықтамада инклюзивті мәдениет ерекше білім беру қажеттілігі бар адамдарға ғана емес, басқа ұлтқа, дінге немесе басқа да ерекшеліктерге байланысты адамдарға да қатысы бар. Адамдарға құрметпен қарау, адамгершілік көзқарас, жауапкершілік кез-келген адам үшін маңызды. Сондықтан адамдардың, ең бастысы оқушылардың, ата-аналардың, педагогтардың оны меңгеруі инклюзивті білім беруді дамытудың маңызды негізі ретінде қарастыруға болады.
Мектептегі немесе мектепке дейінгі ұйымда инклюзивті білім беру мәдениетін қалыптастыру аспектісінде теңдік, қатысу, ынтымақтастық басымдықтарының құндылықтары инклюзивті білім берудің негізгі қағидаттарымен әлеуметтік және білім беру инновациялық процесі, динамикалық дамып келе жатқан тәсіл ретінде сәйкес келеді, бұл ретте жетекші оқушылардың әр алуандығына оң көзқарас болып табылады, ал жеке ерекшеліктер мәселе ретінде емес, тану процесін байыту мүмкіндігі ретінде қабылданады. Білім беруде инклюзивті ұстанымның негізгі принциптерін анықтаймыз.
Қоғам үшін барлық оқушылар мен педагогтардың тең құндылығын тану; мектеп өмірінің барлық аспектілеріне мектеп оқушыларының қатысу дәрежесін арттыру және оқушылардың кейбір топтарының оқшаулану деңгейін бір мезгілде төмендету; білім берудің педагогикалық әдістері мен технологияларын мектеп жанында тұратын барлық оқушылардың әртүрлі қажеттіліктеріне толық сәйкес болатындай етіп өзгерту; білім алу жолындағы кедергілерді талдау, зерделеу және еңсеру және тек мүгедектігі бар немесе ерекше білім беру қажеттілігі бар адамдар үшін ғана емес, мектептің барлық оқушылары үшін мектеп өміріне толыққанды қатысу.
